کشور ایران با پیشینهٔ هنری و فرهنگی عمیق در اقصی‌نقاط دنیا شناخته شده است.

گرچه هنر ایران قابل‌شمارش نیست اما شاخه‌هایی از آن بهتر دیده شده اند، از نقاشی گرفته تا قالیبافی و کاشیکاری و معماری…

و در جهان 9 رنگ به نام ایران و با پسوند پرشین (persian) به ثبت رسیده‌اند که با الهام از همین هنرهای شاخص ایرانی هستند. در ادامه با آنها و قصهٔ شکل‌گیری آنها آشنا می‌شویم.

رنگ های ایرانی

1. رنگ سبز ایرانی/ Persian green

سبز ایرانی یا فیروزه‌ای یکی از معروف‌ترین رنگ‌هایی است که از دل سنگی بنام فیروزه بیرون‌آمده است. معادن سنگ فیروزه اغلب در نیشابور هستند و این رنگ برای اولین‌بار در 1892 با اسم سبز ایرانی در کتب ادبی انگلیس ثبت شد.

این رنگ ترکیبی است از سبز اشباع شده و خاکستری و آبی. در کاشی‌کاری و قالیبافی ایرانی به‌وفور از این رنگ استفاده شده است.

از نظر نمادشناسی نیز این رنگ القا کننده‌ای از بهشت و فضای مقدس و روحی و انرژی تعالی است.

• 

2. رنگ آبی ایرانی/ Persian blue

اولین تصویری که آبی ایرانی یا لاجوردی به یک ایرانی می‌دهد کاشی‌کاری‌های میدان نقش‌جهان است، اما این رنگ در واقع از معادن سنگ لاجورد که مرکز آن ایران و افغانستان است، الهام گرفته است.

این رنگ نیز در 1669  در کتب ادبی انگلیسی با عنوان آبی ایرانی به ثبت رسید.

آبی ایرانی با نام‌های دیگر از جمله آبی کاربنی و آبی شال نیز شناخته می‌شود.

• 

• 

3. رنگ آبی میانه ایرانی / medium Persian blue

این آبی تنالیته ی کم‌رنگ شدهٔ آبی کاربنی است که در ادبیات انگلیسی با عنوان آبی میانه به ثبت رسیده است اما در صنف پارچه‌فروشان ایرانی این رنگ را با نام آبی ایتالیایی می‌شناسند.

• 

4. رنگ آبی نیلی ایرانی / Persian indigo

آبی نیلی نیز از تنالیته آبی و بنفش است که به آن بنفش نیلی هم می‌گویند. برای اولین‌بار این رنگ در سال 1912 در کتب انگلیسی با عنوان پرشین ایندیگو ثبت شد.

• 

5. رنگ گل رز ایرانی/ Persian rose

رنگی که در 1922 در ادبیات انگلیسی با نام پرشین رز ثبت شد در واقع نوعی صورتی اشباع شده یا بهتر است بگوییم سرخابی است.

این رنگ بر خواسته از دل یک گل ایرانی است که ما آن را با نام گل محمدی می‌شناسیم و در خارج از ایران به آن رز ایرانی می‌گویند. این گل پر برکت که علاوه بر بوی خوش، گلاب را به ارمغان آورده است و برای هویت ایرانی نیز، رنگ پرشین رز را شخصی‌سازی کرده است.

• 

6. رنگ صورتی ایرانی/ Persian pink

صورتی ایرانی که از ترکیب رنگ سفید غالب و قرمز به میزان بسیار کم ساخته می‌شود. این رنگ به‌عنوان یک رنگ دخترانه و فانتزی شکل‌گرفته است.

این رنگ با نام پرشین پینک برای نخستین‌بار در 1923 در ادبیات انگلیس ثبت شد.

این صورتی در هنر کاشی متأخر در دوره قاجار و هنر قالی ایرانی استفاده شده است.

• 

7. رنگ قرمز ایرانی / Persian red

رنگ قرمز یا سرخ ایرانی از خاک قرمزرنگ جزیره‌های ایرانی که در محدودهٔ خلیج‌فارس هستند، استخراج شده است. جزیره‌های معروفی که از آنها خاک سرخ استخراج می‌شود هرمز و هنگام هستند.

در ایران به رنگ پرشین رد، سرخ و قرمز اناری هم می‌گویند.

البته نوعی قرمز دیگر هم در ایران وجود دارد که در قالی ایرانی به‌وفور دیده می‌شود که از گیاهی به نام روناس استخراج می‌شود و نوعی دیگر نیز وجود دارد که از حشرهٔ قرمز دانه استخراج می‌شود.

• 

8. رنگ نارنجی ایرانی / Persian orange

رنگ دیگری که در جهان به نام ایران ثبت شده است، نارنجی ایرانی است. کلمهٔ نارنجی در زبان انگلیسی orange  گفته می‌شود و اورنج در واقع همان نارنج، میوهٔ ایرانی است که درگذشته برای نخستین‌بار از جادهٔ ابریشم به چین صادر شد و چینیان آن را با میوه‌ای شیرین‌تر پیوند زدند، میوهٔ جدید به کشور پرتغال رفت و مجدد از آن کشور به ایران وارد شد و امروزه ما این میوه را با نام پرتقال می‌شناسیم.

رنگ نارنجی ایرانی برگرفته از همان نارنج اولیه است.

نارنجی ایرانی با نام‌های دیگری مثل نارنجی حنایی و نارنجی آجری نیز شناخته می‌شود. این رنگ در هنرهای ایرانی از جمله رنگرزی و سفال و کاشی‌کاری استفاده شده است.

نوعی نژاد گربه نیز با نام ایران (Persian cat) در جهان شناخته شده است که رنگ این گربه نیز نارنجی ایرانی است.

منبع دیگری هم برای نارنجی ایرانی وجود دارد که از نوعی خاک زردرنگ استخراج می‌شود، این خاک پودر اکسید آهن است که البته گاهاً به نام اخرایی شناخته می‌شود و رنگ اکر(ochr)  انگلیسی در واقع اخرایی ایرانی است.

• 

9. رنگ آلوی ایرانی / Persian plum

Plum  در زبان انگلیسی به معنای آلو است و منظور از رنگ آلوی ایرانی در واقع همان آلوی برقانی معروف است البته ما در ایران پیش از آلو میوه‌ای را می‌شناختیم به نام عناب که احتمالاً اصل این رنگ عنابی است و در زبان انگلیسی به‌اشتباه آلویی گفته می‌شود و در ادامه باید گفت که احتمال الهام‌گیری این رنگ از زرشک هم وجود دارد و به همین خاطر به تنالیته حدودی آن زرشکی هم می‌گویند!

نکتهٔ حایز اهمیت آن است که از این رنگ با هر نام فارسی که دارد و با نام انگلیسی پرشین پلوم، در 90 درصد صنایع آرایشی دنیا استفاده می‌شود.

• 

هدف این مقاله شنیدن از رنگ‌هایی با هویت ایرانی بود که در جهان شناخته شده است. دانستن هرچه بیشتر از فرهنگ و هنر ایران به حفظ تاریخ پر افتخارمان برای آیندگان کمک خواهد کرد. نظرات خود را با ما در میان بگذارید.