هنر صفوی | Safavid art

دوره صفویه، یک دوره جامع، همه جانبه، چند بعدی و فراگیر بوده است. یعنی شامل تمام موضوعات سیاسی- نظامی، اجتماعی- اقتصادی، دینی- فقهی، همراه با وجود یک روحیه فعال و پویا، اثرگذار، جنجالی، هیجانی و حماسی می باشد. اثرگذاری این سلسله، نه فقط برای مردمان همان زمان، بلکه تا زمان ما جریان یافته و قابل مشاهده می باشد

 

 دوران زمامداری صفویان از سال 907 هجری قمری تا سال 1148 ه.ق  به مدت 241 سال قمری و 238 سال شمسی بوده است.  دوران صفوی درخشان ترین دوره در هنر ایران است . صفویان در بسیاری از موارد، به ویژه در هنر نقاشی، وارث هنر تیموریان هستند. در دوران سلطنت شاه طهماسب، یکی از جنبه‌های هنر نقاشی یعنی کتاب سازی به حد کمال رسید. خود شاه اوقات زیادی را برای آموختن نقاشی صرف می‌کرد. بیش تر هنرمندان بر جسته آن عصر، از دوستان شاه محسوب می‌شدند. شاه طهماسب در تذهیب سرلوحه مهارت زیادی داشت. شاه عباس اول، چنین دلبستگی به نقاشی نداشت، در عوض توجه زیادی به معماری و شهرسازی داشت. از نظر ویژگی‌های فنی، هنر نقاشی در طول حکومت صفویان تغییراتی کرد. به عنوان مثال، به جای تصویر قهرمانان و اسطوره‌ها، به واقعیت‌ها و شرح زندگی مردان و زنان عادی توجه زیادی شد.

دلایل شکوفایی هنر و معماری در دورهٔ صفویه عبارتند از:

  • حکومت قدرتمند و یک پارچه:صفویان توانستند مخالفان خود را در داخل کشور سرکوب کنند. آنها با دشمنان قدرتمند خود مانند عثمانی‌ها در غرب و ازبکان در شرق نیز جنگیدند و پیروز یهایی به دست آوردند. بدین ترتیب آنها حکومتی قدرتمند و یکپارچه به وجود آوردند.
  • رونق تجارت:در دورهٔ صفویه، تجارت و داد و ستد رونق زیادی پیدا کرد. کالاهای صادراتی مهمّ ایران در آن زمان، ابریشم و پارچه‌های زربفت و سنگ های قیمتی و خشکبار بود که هم از راه خشکی با کاروان‌ها و هم از راه دریا با کشتی به کشو رهای دیگر فرستاده می‌شد. از این تجارت، ثروت و درآمد خوبی به دست
  • برقراری امنیت در راه‌ها و شهرها:حکومت صفویه، به ساختن راه‌ها و کاروانسراها اهمّیت زیادی می‌داد. کاروانسراها محلّ استراحت و تأمین آذوقهٔ مسافران و چهارپایانی بود که را ه‌های طولانی را از شهری به شهری دیگر طی می‌کردند. صفویان امنیت را در راه‌ها و شهرها برقرار کردند و همین امنیت باعث می‌شد کاروانها با آسودگی سفر کنند.
  • حمایت از هنرمندان و صنعتگران:حاکمان صفوی به ویژه شاه عباّس از هنرمندان و صنعتگران و دانشمندان حمایت می‌کردند. آنها برای ساختن بناهای باشکوه، پول زیادی خرج می‌کردند.

.

به دلیل حرام بودن موسیقی در دوران صفوی، این هنر پیشرفت زیادی نکرد. طرفداران این هنر افراد تهیدست بودند. و به خاطر عدم استقبال از موسیقی ، عده ای از موسیقیدانان به دربار شاه هند رفتند . در این دوره مقام و منزلت موسیقیدانان و نوازندگان بسیار کاهش یافت . با این وجود موسیقی از ایران رخت بر نبست ، بلکه در مراسم های رسمی و نقاره خانه ها پابرجا ماند. گذشته از این، موسیقی بخشی از زندگی اجتماعی قبایل و مردم به حساب می‌آمد. در مراسم عروسی و اعید، سازها به صدا در می‌آمدند و مردم با کف زدن و رقص و آواز در آن مراسم شرکت می‌کردند. در مهمانی‌های دربار و در حضور سفیران نیز موسیقی و رقص مورد توجه بود. سازها و ابزارهای موسیقی در این دوره عبارت بودند از: نی، عود، کرنا، چنگ، طبل، قاشقک، دایرهٔ زنگی و سنتور.

در این دوره شاهد پیشرفت هنر در زمینه های معماری ، نگارگری ، خوشنویسی ، قالی بافی ، فلزکاری ، سفالگری ، پارچه آرایی و… هستیم.ازهنرمندان مطرح این دوران حسین بنا اصفهانی ، آقا میرک، رضا عباسی ، میر عماد و کمال الدین بهزاد و…. میباشند، که در بخش های بعدی به  معرفی و شیوه ی کار آنها خواهیم پرداخت.

آثار معماری شاخص این دوران مسجد شاه اصفهان، مدرسه ی چهارباغ و مسجد شیخ لطف الله هستند که شهرت جهانی دارند.اصفهان ، تبریز، هرات و قزوین  شهر های مهم و هنر پرور این دوره بودند و بیشترین آثار هنری این دوران را میتوان در شهر اصفهان دید. 

در مسجدشیخ لطف الله و حتی مسجد شاه اصفهان برای پوشاندن ابعاد و سطوح درشت و عظیم از کاشی های هفت رنگ،استفاده شده است.

کاشی هفت رنگ: کاشی هفت رنگ معمولاً به صورت چهارگوش با ضخامت 1 تا 5/7 سانتی‌متر و به ابعاد 15× 15 و یا 20 ×20 سانتی‌متر و اغلب دارای طرح‌هایی با نقوش اسلیمی و داستان‌های شاهنامه است.
توسعه کاشی هفت رنگ را تا حدودی می‌توان ناشی از تحولات اقتصادی و سیاسی عصر صفوی دانست. با توجه به اهمیت معماری و احداث روزافزون بناهای مذهبی و غیرمذهبی در پایتخت صفویان و همچنین سایر شهرهای کشور، استادکاران معماری بر آن شدند که در تزیین بناهای گوناگون از شیوه آرایش بناها با کاشی هفت رنگ بهره گیرند. با استفاده از کاشی‌های هفت رنگ، معماران و بنایان قادر بودند از یک طرف با هزینه و وقت کمتری این نوع کاشی را تولید کنند و از طرف دیگر از محدودیت‌هایی که برای ساخت کاشی‌های دیگر مانند معرق وجود داشت رهایی یابند.
برای ساخت و اجرای کاشیکاری هفت رنگ، ابتدا طرح‌های مورد نظر را روی کاشی ساده آماده می‌کنند، سپس نقش و نگاره‌ها را به رنگ‌های گوناگون درآورده و سرانجام لعاب می‌دهند و به کوره می‌برند.

استفاده از کاشی هفت رنگ تا زمان قاجار نیز ادامه داشت.

 

 

 

                                                    “قالی اردبیل “هم که اکنون در موزه بریتانیا  نگهداری میشود یکی از آثار درخشان دوره صفوی است.

در این دوره هنر خوشنویسی به حد اعلای خود رسید.به خصوص خط نسخ، به خاطر توسعهٔ علوم دینی بسیار رایج شد. در دوره ی شاه عباس، خوشنویسی پیشرفت زیادی کرد. علی رضاعباسی (تبریزی) و میرعماد، از خوشنویسان بزرگ آن زمان بودند.

Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on whatsapp
Share on telegram
Share on skype

مقاله را به اشتراک بگذارید | Share the post

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *