داستان های ایران باستان

همای و همایون:

عارف بزرگ و شاعر استاد ایران، خواجوی کرمانی در قرن هشتم می زیست. در مثنوی ها شیوه ی نظامی را دنبال میکرد.
همای و همایون مثنوی عاشقانه ای در داستان عشق همای پسر منوشنگ پادشاه شام به همایون دختر فغفور چین، به وزن حماسی شاهنامه ی فردوسی و اسکندرنامه ی نظامی در 4407 بیت است. صحنه ها ی این داستان را برخی از نگارگران ایرانی (از جمله جنید) تصویر کرده اند.

زجان درگذر تا به جانان رسی
چو در درد میری به درمان رسی

ورقه و گلشاه:

نام شخصیت های اصلی یک منظومه عاشقانه سروده ی عیوقی ، شاعر عصر سلجوقیان (گویا در اصل یک داستان عربی بوده است). عیوقی به‌خاطر سرودن منظومهٔ عشقی ورقه و گل‌شاه معروف است ولی از چندوچون زندگی او آگاهی زیادی در دست نیست. او مثنوی دیگری در بحر رمل مسدس و قصایدی نیز داشته‌است. عیوقی در بخشی از منظومه ورقه و گلشاه به ناکامی عشقی خود نیز اشاره‌ای دارد و از روزگار خود و «نامردمی» برخی افراد که مانع خوشبختی او شده‌اند گلایه می‌کند.

 به روایت عیوقی ، ورقه( پسر) و گلشاه (دختر)، فرزندان دوتن از سالاران قبیله ی بنی شیبان هستند. آن دو از کودکی با هم بزرگ می شوند و عشقی بینشان پدید میآید. پس از ماجراهایی ورقه جان میدهد و گلشاه بر سر گور او خود را میکشد. شخصی آن هارا زنده میکند و چهل سال در کنار هم زندگی میکنند.

منظومه ورقه و گل‌شاه عیوقی داستان دلدادگی عاشق و معشوق است و با زبانی ساده و بی‌پیرایه بیان شده، در حالی که در منظومه لیلی و مجنون نظامی با استعاره و کنایه و انواع آرایه‌های بدیعی بازگو شده‌است.

لیلی و مجنون:

یکی از مثنوی های خمسه ی نظامی براساس یک داستان عاشقانه ی عربی است. اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی به چشم می‌خورد، ولی نظامی برای نخستین بار، آن را به شکل منظومه‌ای واحد به زبان فارسی در ۴۷۰۰ بیت به درخواست پادشاه شروان به نظم کشید. نظامی خود از بابت این سفارش ناراضی و بی‌میل بوده‌است و کار را در چهار ماه به پایان برده‌است.

قصه از این قرار است که لیلی و مجنون در یک مکتب خانه درس میخواندند. آنها عاشق یکدیگر بودند. لیلی پس از ازدواجی اجباری در فراق مجنون جان باخت. چون خبر مرگ لیلی به مجنون رسید، بر سر گور معشوقه رفت و همانجا او نیز زندگی را وداع گفت. آن دو در بهشت به وصال یکدیگر رسیدند.

عُینیه و رَیا:

شخصیت های یک داستان عاشقانه از مثنوی سلسله الذهب در هفت اورنگ جامی.

امیر ارسلان:

قهرمان یک داستان عامیانه با همین عنوان که در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. بنابر این داستان، امیر ارسلان پسر پادشاه روم است . او عاشق فرخ لقا ( دختر پترس شاه فرنگی) میشود.

شَنزَبَه (شتربه):

نام گاوی است در کتاب کلیله و دمنه. یکی از دو شغال داستان که دمنه نام دارد ، این گاو را فریب داده و نزد شیر میبرد و سلطان جنگل او را می درد.

شیخ صنعان:

از شخصیت های منظومه منطق الطیر عطار. بنا بر این داستان، او پارسایی بود که پنجاه سال عمر خود را به عبادت گذرانده بود.

شیرین:

نام دختری عیسوی (برادر زاده مهین بانو ملکه ارمنستان) که عشق او به خسرو از مشهور ترین داستان های عاشقانه ی ایرانی به شمار می آید.

هزار و یک شب:

یکی از معروف ترین مجموعه قصه های باستانی ، کتابی است با عنوان عربی« الف لیله و لیله » که نام فارسی آن هزار و یک شب است.

این مجموعه در قرون وسطی به اروپا راه یافت.اما قرن هجدهم به زبان های اروپایی برگردانده شد.

این مجموعه با داستان های علی بابا، چهل دزد، ماجرا های سندباد و علاالدین و چراغ جادو معروفیت یافته است، مجموعه ای یک دست نیست بلکه جُنگی است که ریشه در فرهنگ های مختلف دارد، و بعضی از آنها بسیار کهن هستند.

سلامان و ابسال:

یکی از مجموعه های هفت اورنگ جامی که داستان آن ریشه یونانی داشت.

مقامات حریری:

کتابی است نوشته ی ابو محمد حریری بصری  از ادبای عرب در نیمه ی دوم سده ی یازدهم.این کتاب شامل پنج مقامه ( نوعی حکایت کوتاه با نثر مجمع) است که ماجرای شخصی بنام «ابوزید سروجی» را از زبان « حارث بن همام» نقل میکند. ظاهرأ هر دو شخصیت زاییده ی خیال نویسنده بوده اند. چندین نسخه مصور از این کتاب به جای مانده است که مشهور ترین آن مرقوم یحی بن محمود الواسطی است.

حسین کرد:

از داستان های معروف عامیانه ،مشتمل بر سرگذشت شخص عیاری به همین نام (که با نسبت شبستری معروف است)، و شرح جنگ های افسانه ای او برای غلبه بر پهلوانان سنی مذهب و رواج مذهب جعفری است .

این داستان وقایع و اتفاقات زمان صفویه را منعکس میکند.

ویس و رامین :

( ویسه و رام) نام عاشق و معشوق سوخته دل قصه ویس و رامین ، داستان عاشقانه ی ایرانی ومتعلق به عهد اشکانی است و فخرالدین اسعد گرگانی، در حدود سال 446 قمری ، آن را از روی یک متن پهلوی ، به فارسی دری منظوم برگردانیده است.

این داستان عاشقانه، نه تنها در اصول، بلکه در جریان وقایع نیز با فاجعه عشقی «تریسان و ایزولد»، یک داستان اروپایی مشابه است و در آن آتش شهوت به حدی تیز است که از حدود شرافت و نجابت و ضوابط اجتماعی پذیرفته در جهان معاصر تجاوز میکند. و هر خشک و تری را میسوزاند و عشق خواهر و برادر را موجه میکند.