نقاشی ایران از کجا شروع شد؟

نقاشی در ایران از زمان حضور اولین انسان وجود داشته است. از زمانی که انسان نخستین روی دیوار غارهای لرستان با ابزاری مثل سنگ و خاک رنگی، نقش حیوانات را نقاشی کرده است و ظروف نقاشی شده‌ای که در تپه سیلک یافت شده است.

پس از آن بر دیوار بناهای فارس و ملایر نقاشی‌هایی یافت شده که مربوط به 5000 سال پیش است.

در زمان اشکانیان هم دیوارنگاره‌هایی پیدا شده که یکی از آنها شکار حیوانات توسط سوارکارها را نشان می‌دهد.

اما مهم‌ترین دورهٔ تاریخی که از آن آثار هنری بسیاری به‌یادگارمانده، دوره شاهنشاهی هخامنش است. این سلطنت که به دست کوروش بزرگ پایه‌گذاری شد، . در جنوب فلات ایران شکل گرفت. احتمالاتی وجود دارد مبنی بر اینکه هخامنشیان نقاشی دیوار را از قوم آشور فراگرفتند و در شهر پاسارگاد برای زینت کاخ‌ها از آن استفاده کردند. یکی دیگر از آثاری که از این دوره به جا مانده است، مهر هایی هستند که نقاشی شدند.

روی مهرهای هخامنشی چه تصاویری دیده می‌شود؟

• مجلس مهمانی‌ها
• جنگ‌ها
• شکار حیوانات
• درخت مقدس و تصاویری از حیوانات و انسان

از ویژگی‌های نقاشی این دوره، تمرکز روی نقاشی چهره، اهمیت رنگ‌ها، نقاشی تخت و بدون سایه، استفاده کمتر از سطوح سیاه است.

در ادامه راجع به نقاشی دوره ساسانیان و ظهور پیامبر نقاش ایرانی می خوانیم.

پیامبر نقاش ایرانی چه کسی بود و در چه دوره‌ای می‌زیست؟

در زمان ساسانیان آیینی وجود داشت به نام مانوی که امروزه از آن اثری باقی نمانده است و آورندهٔ این آیین پیامبری بود به نام مانی که از پدر و مادر ایرانی متولد شده بود. او پزشک، شاعر، فیلسوف، نویسنده و نقاش بود. هرچند از او آثار کمی به‌جامانده است اما در زمان ساسانیان، آیین مانوی یکی از پر طرف‌دارترین آیین‌های آسیا بود.

به عقیده مانویان، مانی آخرین پیامبر الهی بود. وی در 13 سالگی با فرشتهٔ وحی ملاقات کرد. کتاب معروف مانی «ارژنگ» است و او با نقاشی‌های موجود در ارژنگ مردم را به آیین مانوی دعوت می‌کرد.

مانی مردم را به دوری از مادیات، دوری از گوشت قرمز و دوری از شراب دعوت می‌کند. مجموعه سخنان مانی در کتابی به نام «کفالیا» جمع‌آوریی شده است.

کتاب‌های مانی:

• ارژنگ

• پیامبر باغ‌های اشراق

• گنج زندگی

• غولان

• رازان (اسرار)

• نیایش‌ها و رسالات

نقاشی‌های مانی معجزات او هستند.

نکات جالب دربارهٔ نقاشی‌های ایران:

• اولین نقاشی‌های روی دیوار غارها جنبهٔ جادویی داشت و اصولاً برای تسخیر حیواناتی که شکار می‌کردند نقاشی می‌شد.
• نقاشی دیواری‌های ایران باستان با استفاده از زرده و سفیده تخم‌مرغ نقاشی می‌شد. نام این سبک «تمپرا» است.
• علاوه بر خاک مناطق گوناگون (که رنگ‌های مختلف داشت و برای نقاشی استفاده می‌شد) با چربی که از حیوانات به دست می‌آمد هم نقاشی می‌کشیدند.
• پس از پیدایش آتش ابزار نقاشی پیشرفت کرد و زغال جز مهم‌ترین وسایل نقاشی شد.
• ابعاد بزرگ‌ترین نقاشی به‌دست‌آمده از انسان‌های نخستین روی دیوار غارها، 20 تا 30 سانتی‌متر است.
• پس از ورود انسان به دوره کشاورزی، نقاشی روی سفال رواج یافت.
• ایده‌آل انسان نخستین به زنجیر در آوردن قدرت طبیعت و غلبه بر آن است و نقاشی بز شاخ‌دار روی سفال‌ها با همین عنوان است.
• اشکانیان دیوارها را با استفاده از گچ می‌ساختند و بعد با خاک مناطق گوناگون که رنگ‌های متنوع داشت آن را نقاشی می‌کردند. نقش غالب آن دوران انسان و حیوان است.
• نقاشی‌های مانی پیامبر ایرانی، بر پوست حیوانات کشیده می‌شد و در موزه‌ای به نام آرمیتاژ در مسکو قرار دارد.
• مانوی‌ها از هنر خوشنویسی به‌عنوان مکمل برای نقاشی استفاده می‌کردند.

نظرات خود را تا این تاریخ نقاشی ایران باستان برای ما بنویسید. در مباحث بعد به ادامه ی دوره های نقاشی ایران باستان خواهیم پرداخت.