رنگ هایی که با پسوند “پرشین” در جهان ثبت شده است.
December 21, 2021
بازی های ایران باستان(بخش دوم) | ancient iran games(part II)
- October 11, 2021
- 9:03 am
- No Comments
- Category: Iranian Culture Art | فرهنگ و هنر ایران
Mahtaj Ansari
اسباب‌بازی در جوامع ابتدایی و سنت‌گرا از ویژگی جادویی و آیینی برخوردار بوده است. گاه این اشیاء را به عنوان بلاگردان برای رهایی شرها و شیاطین به کودک می‌دادند و گاه برای گذر ازکودکی به بلوغ آنها را به خدایان پیشکش‌می‌کردند.
مقالات مرتبط
هشت ویژگی رفتاری ایرانیان از نگاه گردشگر خارجی
November 21, 2021
بررسی هنر در زمان قاجار (ناصرالدین شاه)
November 3, 2021
چطور فردوسی زبان فارسی را با شاهنامه نجات داد؟
October 17, 2021
مصاحبه با سفالگری از سرزمین سفال (لالجین)
October 15, 2021
ایران را بیشتر بشناسیم
Mazandaran, Sari
شبکه های اجتماعی
غذاهای سنتی ایران
Matanjaneh, Kerman
آسیاب بچرخ:
در شروع بازی افراد بازی دست یکدیگر را میگیرند و یک حلقه را تشکیل میدهند و یک نفر د رخارج از حلقه به عنوان «اوستا» با صدای بلند میگوید:
آسیاب بچرخ
حلقه میگوید:
میچرخم
و با شورو شعف شروع به چرخیدن میکند و تا آآنجا كه تعادل گروه به هم بخورد استاد مى گويد:
آسياب بشين
حلقه:
مى شينم
سپس استاد و حلقه گفت و گويى آهنگين را ادامه مى دهند:
آسياب پاشو، پا نمى شم
جون خاله جون، پانمى شم
جون عمه جون، پانمى شم
قفل چمدون، پا نمى شم
استاد مى گويد تورو خدا جون و حلقه مى گويد، پامى شم. استاد مى گويد: آسياب بخواب، افراد حلقه مى گويند مى خوابم و سر خود را خم كرده و چشمهاى خود را مى بندند، استاد مى گويد: آسياب صندلى بساز، افراد حلقه، يك پاى خود را بالا آورده و حالت نشسته روى صندلى مى گيرند. در آخر استاد مى گويد: آسياب بچرخ، همگى مى چرخند و در حالى كه حركت خود را سرعت مى بخشند مى خوانند و تكرار مى كنند: آسياب تندترش كن، تندتر و تندترش كن.
الک دولک:
در تمام مناطق ايران رواج دارد و به همین دلیل در مناطق مختلف به روش های مختلف بازی میشود. در این بازی افراد به دو گروه تقسيم می شوند تيم آغازكننده به قيد قرعه انتخاب مى شود. سرگروه دسته اول ، به وسيله چوبى به طول حدودا 80سانتی متر(الک)، چوب كوچك(دولك) را به سمت تيم مقابل پرتاب مى كند و الك را در كنار محل پرتاب مى گذارد. دسته مقابل سعى مى كند چوب دولك را در هوا بگيرد، در اين صورت، بازى به نفع آنها تمام مى شود و گروه ها جابجا مى شوند. درغير اين صورت، يك نفر از گروه دوم چوب دولك را بر مى دارد و به سمت الك پرتاب مى كند و سرتيم گروه اول سعى مى كند دولك را در هوا بزند اما اگر نتواند مانع به زمين افتادن دولك شود ، اين بار نوبت آن بازيكن تمام شده و بازى را به يكى از ياران گروه خود واگذار مي كند. پس از برنده شدن ، هر عضو تيم برنده با الك، دولك را روى هوا ميزند (مانند عمل روپايى در فوتبال). هر تعداد ضربه كه بتواند به دولك بزند به همان تعداد مى تواند توسط الك، دولك را به دورتر پرتاب كند. همه اعضا اين كار را كرده و پشت سر هم دولك را به منطقه دورتر مى برند. افراد بازنده بايد از آخرين نقطه، تا نقطه شروع بازي، افراد برنده را كولى دهند.
خروس جنگی:
اين بازى با نام هاى يك لنگه پا، الخترك، الختور، رمازا و يا خروس جنگى هم معروف بوده است. بازى الختر يك بازى هيجانى و ساده است. در شروع افراد به دودسته تقسيم مى شوند و هرگروه يك نفر را بعنوان سالار انتخاب مى كند. سالار، افراد را يك به يك به ميدان مى فرستد، افراد بايد يك پاى خود را با دست بگيرند و با حالت لى لى وارد ميدان شوند و سعى كنند به وسيله ضربه زدن با سينه يا دست و يا جا خالي دادن، حريف را از تعادل خارج كنند و يا پاى او را از دستش خارج كنند، برنده بايد از ميانه ميدان گذشته و خود را به محل استقرار تيم حريف برساند، اگر در حين مبارزه تعادل فرد بهم خورده به زمين بخورد و يا پايش را زمين بگذارد و يا پايش از دستش خارج شود بازنده است و از بازى حذف مى شود. برنده نهايى تيمى است كه بيشترين افراد را به محل استقرار تيم حريف رسانده باشد.
بالا بلندی:
در این بازی افراد یک نفر را با قرعه کشی، به عنوان گرگ انتخاب مى كنند كه بايد دنبال بچه هاى ديگر بدود و آن ها را بگيرد. وقتى گرگ به يكى از بچه ها نزديك شود او بايد روى يك بلندى كه يا از پيش معين شده و يا هر بلندى ديگر، برود و تا وقتى روى بلندى است گرگ نمى تواند او را بگيرد.اگر گرگ ،هر كس را پيش از رفتن روى بلندى بگيرد، گرگ مى شود و كار او را دنبال مى كند. وقتى گرگ، دنبال افراد مى دود، ديگران شعر و يا رجز مى خوانند و در عين حال دقت ميكنند كه گرگ ناگهان هدفش را عوض نكند و آن ها را نگيرد. وقتى گرگ دارد دنبال يك فرد مى دود، ديگران نيز اشعارى مى خوانند مانند:
گرگ بازى تنبلى هرگز مكن
جان من! خود رابه گوشه كز مكن
در محيط هاى باز، مانند دشت و صحرا ممكن است به جاى بلندى، افراد با گچ يا زغال، دايره يا مربعى بكشند و درون آن را جاى امن اعلان كنند.
بیل گردانی:
بيل گردانى در منطقه نيم ور( استان مركزى ) داراى قدمت بسيارى بوده و با توجه به ارزشها و جنبه هاى آيينى، در فهرست ميراث معنوى كشور به ثبت رسيده است. بيل گردانى جشنى است مربوط به كرامت آب و آبيارى و همچنين ياد آور سنت هاى پهلوانى و سلحشورى است. اين بازى آيينى امروزه بصورت مسابقه ميان داوطلبان انجام ميشود، ابتدا هفت بيل را به نيت هفت آسمان در دو دسته چهارتايى و سه تايى محكم به يكديگر ميبندند. بيل گردان بايد 4 بيل را با دست راست و 3 تاى ديگــر را با دست چپ بگيرد، پــاى راست خود را جلو بگذارد و بيل هـــا را همزمان و در جهت مخالف يكديگر، دور سر بچرخاند.چنانچه بيل ها با يكديگر و يا زمين، برخورد كند، فرد بازنده خواهد بود و توسط تماشاچيان مذمت و سرزنش مى شود.
تازادان انزلی:
در این بازی به قيد قرعه يك نفر انتخاب شده و خم ميشود تا بقيه افراد از روى او بپرند. اين بازى دوازده مرحله دارد كه در هر مرحله فرد پرنده بايد حين پريدن جمله مشخصى را گفته وعملى طنزگونه و يا مهارتى انجام دهد. نفر اول تا سوم فقط جملات را ميگويند، نفرچهارم با گفتن جمله خود يك ضربه نيز ميزند.پنجمى يك سنگ روى كمر فرد ميگذارد، ششمى يك دست ميپرد و سنگ را بر ميدارد، نفرات هفتم، هشتم و نهم هنگام پريدن حركاتى مانند فشار آوردن، ايستادن و تكان دادن را انجام ميدهند، نفر دهم هنگام پريدن يك كلاه روى كمر فرد ميگذارد، يازدهمى بايد طورى بپرد كه كلاه نيفتد، نفر دوازدهم بعد از پرش، كلاه را برداشته پرتاب مي كند و همگي فرار مي كنند شخص خم شده به دنبال كلاه رفته و آن را برداشته و سه دور دور خود مي چرخد و به دنبال افرادي كه فرار كرده اند مي رود كلاه را به سمت آنها پرتاب مي كند به هر كسي خورد آن شخص نوبت خم شدنش مي شود و مراحل براي او تكرار مي شود.
ترنا بازی:
اين بازى تقريبا در بيشتر نقاط روستايى وعشايرى ايران و با نامهاى مختلفى رواج دارد . ابتدا به تناسب تعداد بازيكنان، دايره اى روى زمين كشيده ميشود، سپس شركت كنندگان به دو گروه تقسيم شده به قيد قرعه، يك تيم داخل دايره و تيم دوم اطراف دايره مى ايستد. گروه داخل دايره، ترناها و يا كمربندها را به صورت افقى با فاصله مساوى طورى قرار مى دهند كه يك سر ترنا بر روى خط دايره و سرديگر ترنا به طرف مركز دايره باشد. هر فرد بايد براى محافظت از ترنا، پاى خود را روى آن بگذارد و يا با رساندن پاى خود به پاى افراد بيرونى آنها را بسوزاند. گروه بيرونى نيز بايد يا ترنا را بربايند و يا افراد داخل دايره را به بيرون بكشند. اگر يك ترنا به دست تيم بيرونى بيافتد سعى ميكند باضربات ترنا به پاى افراد داخل دايره، آنها را وادار به عقب نشينى كرده و بدون اينكه پاى حريف به آنها بخورد، ترنا ويا افراد بيشترى را به بيرون بكشد. اگر پاى افراد داخل دايره به پاى يك فرد خارج از دايره برخورد كند، تيم بيرونى بازنده شده و بايد جاى دو تيم عوض شود .
چوب بازی:
اين بازى ميتواند شامل دو قسمت دستمال بازى و تركه بازى باشد. ابتدا افراد با دستمال بازى به گرم كردن بدن خود پرداخته و آنگاه دو نفر از بازيكنان آماده چوب بازى مى شوند. بازيكنان هركدام يك قطعه چوب به دست مى گيرند ( چوب دفاع يا تكيه يا درك، كه نقش سپر را داشته و حدودا يكمتر و نيم طول دارد/ چوب تركه يا چوب حمله كه نقش شمشير را دارد و كوتاهتر از چوب دفاع است). اين بازى نوعى تمرين رزمى است كه طرفداران بسيارى دارد. فردى كه چوب حمله به دست دارد مقدارى چرخ زده و حركت هاى نمايشى و موزون اجرا ميكند و ناگهان به حريف يورش مى برد و او نيز دفاع ميكند. چوب بازان با فرياد كشيدن و حركات نمايشى سعى در ترساندن و فريب دادن حريف را دارند. در هر حمله تنها يك ضربه بايد زده شود، سپس دارنده چوب بلندتر، چوب كوتاه را در دست گرفته و بلعكس عمل ميشود. چوب بازى معمولا همراه با موسيقى و در جشنها و عروسى ها اجرا ميشود، ساز سرنا براى بخش دستمال بازى و ساز كرنا براى بخش چوب بازى استفاده مى شود.
تنورگرمه:
ابتدا شركت كنندگان به دو گروه تقسيم ميشوند، سپس دايره اى را در وسط زمين به قطر دو متر ترسيم ميكنند. به قيد قرعه، گروه بازنده، داخل دايره مستقر ميشود و رو به روى هم حلقه زده، كمى خم ميشوند و دست روى شانه يكديگر ميگذارند، يك نفرشان نيز بعنوان نگهبان يا سالار دور آنها مى چرخد. سالار بايد در طول بازى، بوسيله دست يا طناب به تيم خود متصل باشد و تنها با يك دست و يك پا دفاع كند. بازيكنان تيم بيرونى به دور دايره چرخيده و در انتظار يك فرصت مناسب هستند كه سوار افراد داخل دايره شوند و در اين حين سالار نيزسعى ميكند قبل از سوار شدن افراد حريف، يك ضربه به پاى آنها بزند تا آنها بازى را ببازند البته پاى فرد سواره را نميشود زد مگر آنكه پايش به زمين بخورد. فرد سواره ميتواند با چابكى پايين پريده و از دايره خارج شود و يا آنقدر بالا بماند تا حريف خسته شده و زانو بزند و اصطلاحا تنور خراب شود، در اينصورت تيم آنها برنده بازى خواهند بود. افراد بيرونى سعى ميكنند حتى سوار خود نگهبان نيز شوند، در اين حالت هيجان بازى دو چندان ميشود.
جورابین:
اين بازى بيشتر درشبهاى طولاني پاييز وزمستان ، در كردستان و آذربايجان غربى انجام ميگيرد. جورابين جزو رايج ترين بازى هاى منطقه است و گاهى جوانان از روستايى به روستاى ديگر ميروند تا با هم رقابت كنند و ممكن است چند روز ادامه پيدا كند. ابتدا شركت كنندگان به دو گروه تقسيم ميشوند و مقابل يكديگر مى نشينند، هر گروه در مقابل خود پنج جوراب پشمى رنگارنگ با دهانه باز ميگذارند و به قيد قرعه گروه شروع كننده بازى مشخص ميشود . يك نفر از گروه، چوب كوچكى كه مازوج ناميده ميشود را ابتدا به تيم مقابل نشان داده و دست خود را در جوراب ها تك به تك وارد ميكند و مازوج را در يكى از جورابها پنهان ميكند، تيم مقابل اگر بتواند در اولين انتخاب، مازوج را پيدا كند يازده امتياز ميگيرد و جهت بازى عوض ميشود، در غير اين صورت يازده امتياز از آنها كسر ميشود. تيم بازنده ميتواند جورابهاى خالى را مشخص كند تا به جوراب اصلى نزديك شود و به اين صورت امتياز از دست ندهد، اگر جوراب حاوى مازوج را پيدا كرد مى بايست جورابهاى مانده را بشمارند و به همان تعداد امتياز بگيرند و اگر هربار اشتباه انتخاب كنند به تعداد جورابهاى مانده، كسر امتياز دارند. سقف امتيازات، توافقى است. اين بازى در نقاط مختلف، داراى قواعد متفاوتى نيز مى باشد.
Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on whatsapp
Share on telegram
Share on skype